Gıda Zehirlenmesi Belirtileri ve Nedenleri

Gıda zehirlenmeleri bakteri, virus ya da kimyasal toksinlerle kirlenmiş veya temas etmiş gıdaların tüketilmesiyle oluşur.

Nedenleri

•Yiyeceklerin hijyenik şartlarda ve uygun ortamlarda saklanmamaları,

•Hazırlanmaları sırasında kişilerin ellerindeki mikropları besinlere bulaştırması,

•Yeterli derecede pişirilmemesinden dolayı, mikroorganizmalar tarafından kontamine olması,

Bu tür durumlarda besinlerdeki mikroorganizmalar ya da bazı gıdalardaki kimyasal toksinler, sindirim sisteminde farklı yollarla hasara neden olarak zehirlenmeye yol açarlar.

Gıda Zehirlenmesi Kaç Saatte Ortaya Çıkar?

Belirtilerin ortaya çıkma süresi kuluçka süresine göre değişir. Belirtiler genellikle 12-48 saat içerisinde kendini gösterir. Bazı zehirlenmeler 30 dakika ila 1 saat arasında belirtilere yol açarken, bir kısmında da belirtilerin görülebilmesi için 1 hafta geçmesi gerekebilir.

Besin Zehirlenmesi Kaç Gün Sürer?

Besin zehirlenmesi genellikle 1-3 gün sürer. Fakat bakterinin türüne, enfeksiyonun şiddetine ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak bir haftaya kadar da devam edebilir.

Gıda Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

•Bulantı, kusma ve ishal 3 ana belirtidir. İleri aşamada ise ateş, baş ağrısı ve karın krampları ortaya çıkar. İshal bazen dizanteri şeklinde  kanlı ve mukuslu olabilir. Az da olsa sindirim sistemi belirtileri görülmeksizin baş ağrısı, hafıza kaybı, felç, hepatit, menenjit ve düşük oluşabilir.

•Gıda zehirlenmesi genellikle 2-3 gün içinde kendiliğinden düzelir. İshal ve kusma nedeniyle kaybedilen sıvının yerine konması için  bol miktarda su ve yağsız sıvı alınması gerekir.

•Şiddetli kusma ve çok fazla sıvı kaybına neden olacak ishal varsa ya da belirtilerde 2-3 gün içinde düzelme olmuyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Botulizm ya da e.coli enfeksiyonu gibi bazı durumlarda, hastanın vakit geçirilmeksizin yoğun bakıma yatırılması gerekebilir.

•İshali kesen ilaçlar ve antibiyotikler gıda zehirlenmesi durumunda genellikle kullanılmaz. İshal kesici ilaçlar toksinlerin dışkıyla vücuttan atılmasını engelleyerek hastanın daha da kötüye gitmesine sebep olabilir. Özellikle belirtilerin ortaya çıkmasından sonra ilk 6 saatte bu tür ilaçlardan uzak durulması gerekir.

En Çok Hangi Besinler Zehirlenmeye Yol Açar?

Uygun şartlarda olmayan her yiyecek zehirlenmeye yol açabilir, fakat zehirlenmeye en fazla sebep olan besinler et, yumurta, salata, kümes hayvanları, süt ürünleri ve virus ya da kimyasal toksinlerle kirlenmiş veya temas etmiş suyla olmaktadır.

Bakteriler Kaç Derecede Ortaya Çıkar?

Gıda zehirlenmesi zincirleme oluşur. Yiyecekler eğer 4 derecenin üstünde oda sıcaklığında bekletilirse bakteriler oluşmaya başlar. Uygun şartlarda tek bir bakteriden 7 saat içinde 2 milyondan fazla bakteri üreyebilir. Patojen bakterilerin en iyi çoğalabildikleri sıcaklık 5 – 65ºC  arasıdır. Yiyeceklerin dondurulması bakterileri öldürmemekle birlikte üremelerini durdurur. Kaynatma ile bakterilerin çoğu ölür, fakat sporları ve toksinleri tümüyle yok edilemez. Bazı bakteriler uygun olmayan koşullara karşı korunmak ve yaşamlarını devam ettirebilmek için ‘spor’ adı verilen özel yapılar oluştururlar. Uygun şartlar oluştuğunda ise yeniden eski hallerine dönerler. Spor oluşturmuş bakteriler kaynayan suda 1 saat ya da daha uzun süre canlı kalabilirler.

Clostridium Botulinum

Şiddetli besin zehirlenmelerinin önemli bir kısmı uygun sürede ve ısıda pişirilmeden kapatılan, evde hazırlanmış ve iyi pişirilmeden tüketilen konservelerden kaynaklanmaktadır. Clostridium botulinum olarak bilinen bakteri oksijensiz ortamda çoğalabildiği için özellikle konservelerle bulaşır. Zararlı organizmalar gaz çıkmasına neden oldukları için, bu bakterilerle enfekte olan yiyeceklerin bulunduğu konservelerin kapakları ya da kutuları şişer. Bu yüzden kapakları bombeleşmiş olan, açarken içinden hava kaçan veya kapağından sızdıran ürünlerden kaçınılması gerekir. Bilinen en güçlü zehirlerden biri olan clostridium botulinum toksini botulizm hastalığına neden olur ve besin zehirlenmelerinin %5-15’ini oluşturur. Toksinli gıdanın vücuda alınmasından 12-72 saat sonra kusma ve bağırsak rahatsızlıkları görülür. Ağız ve boğazda kuruma ve kızarma oluşur ve ardından hastanın durumu gittikçe ağırlaşır. Solunum felcine yol açarak hastanın hayatını kaybetmesine yol açabilir. Clostridium botulinum meyve, sebze, balık, et, bal gibi çok sayıda besinde bulunabilir. Kapalı, havasız ortamlar clostridium botulinum’un en önemli üreme ortamıdır. Uzmanların belirttiğine göre botulinus toksini’nin 2 kilogramı dünya nüfusunu yok edebilecek güçtedir.

Stafilokok Basili

Stafilokok gıda zehirlenmesi tüm besin zehirlenmelerinin % 25’ini oluşturur. Stafilokok basili, salatalardaki mayonez veya pasta gibi tatlı ya da tuzlu besinlerde ürer. Belirtiler 6-12 saat içinde kendini gösterir. Kusma, karın ağrısı ve ishal gibi şikayetlere sebep olur. Stafilokokun yol açtığı mide ve bağırsak iltihabı genellikle hayati risk taşımaz, fakat önemli oranda sıvı kaybına neden olur.

Salmonella

Gıda zehirlenmelerinin %10-30’nu oluşturan salmonella bakterisi kümes hayvanlarının yanı sıra sığır eti, süt ürünleri ve pişmemiş yumurta içeren gıdalarda bulunur.  24-48 saat içinde ishal, ateş, bulantı, kusma, baş ağrısı gibi belirtilerle başlar ve yaklaşık 3-4 gün devam eder. Bazen 2 hafta kadar sürebilir. Ateşin yükselmesi, virüsün mide-bağırsak yoluna kadar yayıldığı ve kan dolaşımına ulaştığının işaretidir. Tedavi edilmeyen salmonella enfeksiyonu sindirim borusunda delikler açılmasına neden olabilir.

Şigella

Şigella kaynaklı besin zehirlenmesi 12-48 saat içerisinde kendini gösterir. Kanlı ishal, kramp şeklinde karın ağrıları, ateş, baş ağrısı, bulantı ve kusma gibi belirtilere yol açar.

Koli Basili

Koli basili enfeksiyonunda bakteri besin üzerinde çoğalır ve besinin yenilmesiyle son olarak ince bağırsaklara ulaşır. Bağışıklık sistemi bakteriyi öldürmeye çalışırken, bağırsak yüzeyi zarar görür, kan bağırsak yoluna sızar ve kanlı ishal ortaya çıkar. Hemorajik kolit olarak ifade edilen bu durum  sepsis ya da kan zehirlenmesi riski taşır.

Vibrio

Vibrio parahaemolyticus infeksiyonunun en önemli kaynağı deniz ürünleridir. İnfeksiyon periyodu 12-24 saat olup bulantı, kusma, sulu ishal, karın ağrısı ve ateş ile ortaya çıkar.

Listeria

Listeria toprakta, suda, kanalizasyonda, hayvan gübresinde bulunan bir bakteri türüdür. Listeria monocytogenes adlı bakterinin yol açtığı Listeriozis, pastorize edilmemiş süt ve süt ürünlerinden, iyi pişirilmemiş et ve kıymadan ve taze peynirden bulaşır. Genel vücut ağrıları ve ateş gibi belirtilere neden olur. Listeria bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, yaşlılarda ve çocuklarda ateşli hastalığa neden olur. Hamilelerde düşük ve ölü doğumlara yol açabilir. Oldukça dayanıklı bir bakteri olan Listeria Monocytogenes donma derecesine yakın sıcaklıklarda bile üreyebilir

İnfeksiyöz Olmayan Gıda Zehirlenmeleri

Mantar zehirlenmesi, bal zehirlenmesi, deniz ürünleri zehirlenmesi infeksiyöz olmayan ve tüketilen gıdaların içerdiği toksinler sebebiyle ortaya çıkan klinik tablolardır. Bazı yiyeceklerin yapısında toksin adı verilen zehirli bileşikler bulunur. Sözgelimi bazı mantar türleri veya filizlenmiş patates; yapılarında mevcut olan doğal zehirli maddeler sebebiyle gıda zehirlenmelerine neden olabilirler.

Mantar Zehirlenmesi

Amanita muscaria gibi bazı mantar çeşitleri bulantı, kusma, terleme, karın ağrısı, ishal, hipotansiyon, solunum güçlüğü, tükürük ve göz yaşında artma gibi şikayetlere yol açarlar. Belirtilerin görülmesi dakikalar içerisinde olabilecek kadar kadar kısa ya da 2 saat gibi bir süre de ortaya çıkabilir. Amanita phalloides türü mantarlar ise farklı organlarda hücre zedelenmesine neden olan toksinleri sebebiyle organ bozuklukları ile seyreden ağır bir tabloya yol açarlar.

Deli Bal Zehirlenmesi

Arıların bazı fundagiller familyası bitkilerinin nektarlarından ürettiği ve içinde grayanotoksinler barındıran baldır. Deli bal zehirlenmesi, grayanotoksinin sodyum kanal geçirgenliğini artırması sonucunda meydana gelir ve bu durum kardiyak toksisiteye neden olur. Balın yenilmesinden 30 dakika ile 2 saat sonra  bulantı, kusma, hipotansiyon, bradikardi ve beyne yeterli kan gitmemesine bağlı olarak bayılma şeklinde ortaya çıkar. Terleme, sersemlik, çift ve bulanık görme, tükürük bezlerinin fazla çalışması gibi şikayetler görülür. Ağır olmayan vakalarda belirtiler kendiğinden  12-24 saat içinde sona erer.

Deniz Ürünleri Zehirlenmesi

Deniz ürünlerine bağlı ortaya çıkan zehirlenmeler toksin içeren kabuklu su ürünleri veya balıkların yenmesi sonucu oluşur. Kabuklu su ürünleri zehirlemelerine deniz kabuklularının beslendiği planktonik algler tarafından salınan bir grup toksin sebep olur. Scrombotoksin, ciquatoksin, neurotoksin, saksitoksin, tetradotoksin deniz ürünlerine bağlı toksinlerin en sık görülen tipleridir.