Hemoglobin Nedir ve Görevleri Nelerdir?

Hemoglobin Nedir? Kanda, solunum organından dokulara oksijen, dokulardan solunum organına ise karbondioksit ve bir hidrojen atomu taşınmasında görev alan hemoglobin, aynı zamanda kanın kırmızı renginin de nedenidir. Hemoglobin molekülü, kırmızı kan hücreleri olarak da bilinen alyuvarların içerisinde bulunur. Oksijen, hemoglobinin +2 değerlikli demir ihtiva eden hem kısmına bağlanır. Bu molekülün başlıca sentez yeri, eritrosit üretimi sırasında kemik iliğidir. Hemoglobinin en önemli görevi akciğerler aracılığıyla vücuda giren atmosferik oksijeni bağlamak ve kan dolaşımı yoluyla bütün hücrelere taşımaktır.

Vücutta Kan Üretimi

Kan ceninin karaciğerinde, 3-6 ay arasında dalakta, altıncı aydan sonra yavaş yavaş kemik iliğinde yapılmaya başlar. Doğumdan sonra ise, kan tamamen kemik iliği tarafından üretilir. Böbreküstü bezi ve kısmen de karaciğerde üretilen eritropoietin hormonu kan yapımını uyarır.

Kan, vücudun canlılığını sağlayan maddeleri, kalp ve damarlar aracılığıyla vücudun bütün doku ve hücrelerine taşıyan sıvıdır. Kan sayesinde, organizmanın gereksinim duyduğu sıvılar, proteinler, karbonhidratlar, yağlar, mineraller, hormonlar, enzimler, koruyucu hücreler ve oksijen gereken oranlarda taşınır. Bunun dışında, metabolizma faaliyetleri sonucunda meydana gelen atık maddeler, karbondioksit, toksin ve parçalanan hücreler, kan aracılığıyla ilgili organlara götürülerek dışarı atılır. Bu maddelerin atılmaması halinde, kısa bir sürede yoğunlukları artar ve vücudun iç dengesini bozarak canlının ölümene neden olur.

Hemoglobin Yapısı

Demirli bir pigment olan hemoglobinin % 94’ü globin adlı bir proteinden, % 4’ü ise demirli olan “Hem” grubundan teşkil eder. ‘Hem’ ve dört ‘globin’ zinciri birleşerek, hemoglobini oluşturur. Metalloporfirinler grubundan olan hem, hemoglobinde bulunan demirli-porfirin proteindir. ‘Hem’ başlıca kemik iliği ve karaciğerde sentezlenir. Hemoglobinin protein kısmını teşkil eden globinin kodlandığı genlerin alfa, beta, gama ve delta gibi çeşitleri vardır. Farklı globin zincirlerinin farklı kombinasyonlarından, farklı hemoglobin çeşitleri yapılır.

Embriyon halindeyken hemoglobin % 100 Hg-F (hemoglobinin daha hızlı ve verimli oksijen bağlayan bir çeşidi) olduğu halde, yeni doğanlarda % 80 Hg-F, % 20 Hg-A (asıl hemoglobin) olur. Beşinci ayda Hg-F % 10’a düşerken, Hg-A % 90’a yükselir. Erişkinlikte ise % 100 Hg-A görülür; bu da % 97,5 Hg-A1, % 2,5 Hg-A2 olarak ikiye ayrılır.

Hemoglobin Sentezi

Hemoglobin içeren bir alyuvarın ömrü ortalama 100-120 gündür. Yaklaşık olarak her gün 250 milyar alyuvar ömrünü tamamlar ve parçalarına ayrılır. Her gün 250 milyar kırmızı kan hücresinin içindeki hemoglobinin de görevi sona erer. Bu durum, vücudun oksijen gereksiniminin sürekli karşılanabilmesi için her gün aynı sayıda hemoglobin molekülü ve kırmızı kan hücresi üretilmesini gerektirir. Vücutta her gün yıkıma uğrayan hemoglobin miktarını yerine koymak üzere yaklaşık 5-6 gram kadar hemoglobin sentez edilir. Dalakta parçalanma ile eritrositlerin hemoglobin maddesi yıkılır ve açığa çıkan demir yine eritrositlerin hemoglobinin sentezinde kullanılmak üzere kemik iliğine gönderilir.

Hemoglobin Normal Değerleri

Kanda normal hemoglobin seviyesi yaklaşık 12-16 g/dl’dir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre hemoglobin değerlerinin erkeklerde 14 gr/dl, hamile olmayan kadınlarda 12 gr/dl’nin altına düşmesi “anemi” olarak ifade edilir. Demir eksikliği ve buna bağlı olarak meydana gelen anemi ise “demir eksikliği anemisi” olarak bilinir.

Kan, bütün sistem ve organların besin ve oksijenini taşıdığı ve oluşan zararlı maddeleri temizlediği için, anemi durumu önemli bir sağlık sorunudur. Halsizlik, solukluk, baş dönmesi, konsantrasyon azlığı, saç dökülmesi, zeka ve hareket gelişmesinde gerilik, sık hastalanma ve hastalıkların geç iyileşmesi anemide ortaya çıkan belirtilerdir. Bazı hastalarda dalakta ve karaciğerde büyüme görülebilir. Demirin fazla alınması halinde, kandaki miktarı artar ve demirin fazlası depolarda birikir. Bu durum ise sonunda siroza neden olabilir.

Kan üretimi için demir, demirin emilmesi ve kullanılabilmesi için de globulin, çinko, C vitamini, B6, B12 vitaminleri, folik asit ve bazı eser miktarda element ve vitaminlerin bir arada bulunması gerekir. Bunların herhangi birisisindeki eksiklik kan yapımında aksamaya yol açar. Kan üretimi için en önemli element demirdir. Yetişkin bir insanda 3-5 g demir bulunmaktadır. Demirin üçte ikisi hemoglobin şeklinde kanda ve myoglobin şeklinde kaslarda, üçte biri de depo olarak karaciğerde yer alır.

Beslenme eksikliğinden kaynaklanan anemide parmaktan alınan bir damla kan ile hemoglobine bakılarak ya da “tam kan sayımı” ve demir durumunu gösteren testlerle kesin tanı konur. Bazı anemi türleri içinse  daha ileri tahliller yapılması gerekir.

---------

Yukarıda yeralan metin haber ve bilgi amaçlı hazırlanmış olup, hekimin uygulayacağı teşhis ve tedavisinin yerine geçmez. Herhangi bir tedavi sürecine başlamadan önce mutlaka sağlık uzmanının görüş ve onayı alınmalıdır.

Share on:

“Hemoglobin Nedir ve Görevleri Nelerdir?” üzerine bir yorum

  1. Hemoglobin oranlarının normele dönmesi için ne yapılmalı nasıl bir yol izlenmeli

Yorum yapın

css.php